خبرنگاران معمای پیچیده مکانیسم ماشه - وبلاگ هوشمند

به گزارش وبلاگ هوشمند، تهران-خبرنگاران- روزنامه ابتکار در مطلبی آورد: شورای امنیت در آستانه یک نبرد دیپلماتیک سرنوشت سازی قرار گرفته است که احتمالاً پیامدهای بلندمدتی برای نظم بین‫المللی خواهد داشت. در این میان، برجام نیز به پیچ خطرناکی رسیده است که اگر از این پیچ به سلامت عبور کند،احتمال احیای آن در آینده نه چندان دور وجود دارد.

روزنامه ابتکار در گزارشی به آنالیز سخنان مقامات آمریکا در مورد فعال کردن مکانیسم ماشه پرداخته که در گزیده ای از آن می خوانیم: درپی شکست آمریکا در تصویب قطعنامه ای برای تمدید تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران، کاخ سفید میخواهد به زودی مکانیسم ماشه را با هدف بازگرداندن کل تحریم های سازمان ملل علیه ایران فعال کند. اما این کار ممکن است نظم ساختار شورای امنیت و به تبع آن نظم بین‫المللی را به هم بریزد. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، گفت که کشورش هفته آینده سازوکار موسوم به مکانیسم ماشه را فعال خواهد نمود. امری که اگر پیروز گردد، به معنای نابودی کامل برجام است. ترامپ در باشگاه گلف خود در نیوجرسی گفت: ما مکانیسم ماشه [اسنپ بک] را فعال خواهیم کرد. شما آن را هفته آینده خواهید دید.اما فعال‫سازی مکانیسم ماشه، یک فرایند بسیار پیچیده و پرچالشی است. کشورهای های ایران، روسیه، چین و اتحادیه اروپا می گویند که آمریکا به خاطر خروج از برجام، دیگر حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد. اما آمریکا اصرار می نماید که با وجود خروج از برجام هنوز اختیار قانونی برای استفاده از مکانیسم ماشه را دارد. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، عکس نوشته ای در توئیتر خود منتشر کرد که در آن آمده است: اگر در هر زمانی، ایالات متحده معتقد گردد که ایران در اجرای تعهداتش ناکام مانده، هیچ کشور دیگری نمی تواند توانایی مان برای بازگرداندن سریع آن تحریم های چندجانبه را زیرسوال ببرد.

برای فهم اینکه آمریکا چگونه می خواهد مکانیسم ماشه را فعال کند، ابتدا باید دید که استدلال آن چیست و چه راه هایی برای فعال‫سازی مکانیسم ماشه وجود دارد؟ به طور کلی یک راه شناخته شده برای فعال سازی مکانیسم ماشه وجود دارد که از کمیسیون مشترک برجام می گذرد. طبق مکانیسم حل اختلاف برجام، اگر عضوی از اعضای این توافق به این نتیجه برسد که عضو دیگری از توافق به تعهدات اش ذیل برجام پایبند نیست، می تواند این موضوع در کمیسیون مشترک برجام مطرح کند. سپس اگر بعد از 35 روز این موضوع در کمیسیون مشترک برجام حل نشد، مسئله به شورای امنیت ارجاع خواهد شد. این شورا نیز یک ماه وقت دارد تا موضوع را حل و فصل کند. اما اگر شورا نتواند ظرف یک ماه این مسئله را حل نماید، تمام تحریم های سازمان ملل علیه ایران به طور اتوماتیک دوباره اعمال خواهند شد بدون اینکه کشورهای دیگر مثل چین و روسیه بتوانند جلوی اعمال تحریم ها را با وتو بگیرند. آمریکا هنوز به طور رسمی اعلام ننموده که آیا از این سازوکار استفاده می نماید یا نه. اما مقامات سابق دولت ترامپ و نیز کارشناسان اندیشکده ای نزدیک به وزارت خارجه آمریکا، راه حل دیگری را مطرح نموده اند که از کمیسیون مشترک نمی گذرد بلکه به قطعنامه 2231 که در تایید برجام صادر شد، استناد می نماید.

اما این قطعنامه درباره بازگرداندن تحریم های سازمان ملل چه می گوید؟ در این قطعنامه دو پارگراف وجود دارد که سازوکار بازگشت تحریم ها را به طور مبهم شرح داده است. بر اساس مفاد قطعنامه 2231، اگر شورای امنیت شکایتی از یکی از طرف های برجام درباره عدم اجرای چشمگیر تعهدات برجامی طرف دیگری دریافت کند، باید ظرف 30 روز درباره این شکایت تصمیم گیری کند، اگر هم تصمیمی نگیرد، بعد از انقضای این مهلت، تحریم ها بازخواهند گشت.آمریکا با دور زدن کمیسیون مشترک، دنبال استفاده از این قطعنامه برای فعال سازی مکانیسم ماشه است. طرف های باقی‫مانده در برجام، می گویند آمریکا به دلیل خروج از برجام حق استفاده از این قطعنامه را ندارد. اما آمریکا ادعا می نماید که از برجام خارج شده، ولی به عنوان عضوی از شورای امنیت که قطعنامه 2231 را صادر نموده می تواند مکانیسم ماشه را فعال کند. در قطعنامه عبارت کشور مشارکت کننده در برجام قید شده است که حق دارد از عدم پایبندی عضو دیگر برجام به شورای امنیت شکایت می نماید.

هنوز معلوم نیست که آمریکا چه اقدامی انجام دهد. سناریوهای که در این گزارش مطرح شد، جنبه رسمی ندارد بلکه گمانه هایی است که در محافل غیررسمی آمریکایی و غیرآمریکایی مطرح شده اند. باید منتظر ماند و دید که آمریکا هفته آینده از چه طریقی برای فعال‫سازی مکانیسم ماشه استفاده خواهد نمود.

به هر حال، شورای امنیت در آستانه یک نبرد دیپلماتیک سرنوشت سازی قرار گرفته است که احتمالا پیامدهای بلندمدتی برای نظم بین المللی خواهد داشت. در این میان، برجام نیز به پیچ خطرناکی رسیده است که اگر از این پیچ به سلامت عبور کند، احتمال احیای آن در آینده نه چندان دور وجود دارد.